Có hay không sự lây nhiễm SARS-CoV-2 ở vật nuôi?

Ngày đăng:

Chia sẻ:

Cùng chuyên mục

Chuyên trang rất mong nhận được sự quan tâm và cộng tác gửi bài của Quý Thầy/Cô, các nhà khoa học, chuyên gia, các bạn học viên, sinh viên và bạn đọc. Địa chỉ nhận bài viết: covid19@vnuhcm.edu.vn

    ĐĂNG KÝ NHẬN BẢN TIN

    Được xác định lần đầu vào tháng 12/2019 tại Trung Quốc, SARS-CoV-2 (virus corona gây Hội chứng viêm đường hô hấp cấp tính 2) đã nhanh chóng lây lan trên toàn cầu, trở thành đại dịch COVID-19 và kéo dài cho đến nay. Mặc dù quá trình lây truyền từ khi khởi phát của SARS-CoV-2 được cho là từ người sang người, đã xuất hiện một số báo cáo về sự lây nhiễm của chủng virus này trên các loài vật nuôi trong nhà và một số loài động vật khác [1-3]. Điều này làm dấy lên lo ngại về việc các loài động vật cũng có thể là một nhân tố lan truyền mầm bệnh cũng như khả năng bị tổn thương của chúng nếu nhiễm chủng virus này. Trong bài viết này, chúng tôi cung cấp một số thông tin tổng hợp được từ các nghiên cứu về sự lây nhiễm của SARS-CoV-2 ở động vật, đặc biệt là những loài gần gũi với con người là chó và mèo, bằng cách trả lời những câu hỏi xoay quanh vấn đề đang được cộng đồng quan tâm.

    Bằng chứng nào khiến người ta nghi ngờ SARS-CoV-2 có khả năng lây nhiễm ở động vật?

    Theo báo cáo, các bệnh nhân nhiễm SARS-CoV-2 đầu tiên được phát hiện ở Vũ Hán, Hồ Bắc, Trung Quốc đều liên quan đến việc tiếp xúc với động vật hoang dã được bán tại chợ hải sản Hoa Nam của địa phương này [4]. Qua phân tích, trình tự gen của SARS‑CoV-2 có độ tương đồng cao với các chủng coronavirus ở loài dơi lá đuôi (Rhinolophus affinis), 96% [5], và ở tê tê (Manis javanica), 91,02% [6]. Đây là những bằng chứng ban đầu khiến giới khoa học nghi ngờ chủng virus này có ngồn gốc từ động vật hoang dã. Bên cạnh đó là việc các thí nghiệm lây nhiễm SARS‑CoV-2 đã được thực hiện thành công trên linh trưởng, chồn sương, và chuột hamster vàng (Mesocricetus auratus) [7], cùng sự xuất hiện của một số báo cáo về việc chó, mèo mang khả năng nhiễm SARS-CoV-2 khi virus này được tìm thấy trong mẫu phân của chúng.

    Đã có những báo cáo nào về sự nhiễm SARS-CoV-2 ở chó?

    Những ca nhiễm SARS-CoV-2 ở chó đầu tiên xuất hiện tại Hong Kong, Trung Quốc, một con chó Phốc sóc 17 tuổi bị nhiễm không triệu chứng [8] và một con chó chăn cừu Đức 2,5 tuổi có xét nghiệm RT‑qPCR dương tính với mẫu là dịch mũi họng [9]. Cả hai chú chó này đều được phát hiện mang kháng thể kháng SARS-CoV-2. Tại Hà Lan, một chú chó bò Mỹ (American Bulldog) có triệu chứng khó thở được phát hiện mang kháng thể kháng chủng virus này [10]. Ngoài ra, còn có hai con chó tại Mỹ được xác định mang kháng thể kháng virus [10] và một con chó chăn cừu Đức 7 tuổi có xét nghiệm RT-qPCR dương tính [11]. Tất cả  chú chó trên đều sống cùng chủ bị nhiễm SARS-CoV-2 và tất cả ca nhiễm trên được báo cáo trong khoảng thời gian từ tháng hai đến tháng bảy năm 2020.

    Những nghiên cứu về lây nhiễm SARS-CoV-2 ở chó có kết quả như thế nào?

    Trong phòng thí nghiệm, hai trong số bốn con chó được cho nhiễm SARS-CoV-2 qua đường mũi có khả năng tạo kháng thể trung hòa với virus và RNA virus không được tìm thấy ở mô của con vật bốn ngày sau khi chết. Ngoài ra, RNA virus không thường xuyên được tìm thấy trong mẫu phân của các con vật này sau khi nhiễm virus [12].

    Ở môi trường tự nhiên, một nghiên cứu đã được thực hiện tại miền Bắc nước Ý với số lượng mẫu là 603 con chó tại những khu vực thường xuyên xuất hiện các ca nhiễm mới ở người [13]. Kết quả PCR cho thấy không có con chó nào dương tính với SARS-CoV-2 và có 3,3% số con chó được phát hiện có tồn tại kháng thể trung hòa virus trong huyết thanh ở mức đo được. Điều này được suy đoán là do chó có khả năng đào thải virus trong khoảng thời gian tương đối ngắn mặc dù chúng vẫn sinh kháng thể kháng virus. Ngoài ra, nhóm nghiên cứu cũng ghi nhận sự sinh kháng thể chỉ xảy ra ở những con chó trưởng thành (trên một tuổi) và những con chó sống trong gia đình có người nhiễm virus có nhiều khả năng sinh kháng thể hơn so với những con còn lại.

    Đã có những báo cáo nào về sự nhiễm SARS-CoV-2 ở mèo?

    Cũng tại Hong Kong, một trong 17 con mèo của một bệnh nhân COVID-19 cũng được xác định dương tính với virus bằng xét nghiệm RT-qPCR [10]. Tại Bỉ, RNA của SARS-CoV-2 được phát hiện trong mẫu nôn và phân của một con mèo có các triệu chứng tiêu chảy, nôn mửa và khó thở [14]. Hai con mèo tại Mỹ, trong đó có một con mèo Devon Rex 5 tuổi, có kết quả xét nghiệm dương tính với SARS-CoV-2 mang triệu chứng hắt hơi và sổ mũi [15]. Một con mèo giống châu Âu tại Pháp cũng được phát hiện mang virus và tồn tại kháng thể kháng virus trong huyết thanh [16]. Ngoài ra, hai con mèo tại Mỹ khác cũng được xác định nhiễm SARS-CoV-2 [17]. Các báo cáo trên được thu thập trong khoảng thời gian từ tháng ba đến tháng sáu năm 2020.

    Những nghiên cứu về lây nhiễm SARS-CoV-2 ở mèo có kết quả như thế nào?

    Khác với loài chó, thí nghiệm gây nhiễm SAR-CoV-2 ở mèo đã được thực hiện thành công, nhưng các con vật nhiễm không xuất hiện các triệu chứng lâm sàng [12].

    Trong cùng nghiên cứu về sự lây nhiễm SARS-CoV-2 ở vật nuôi tại Ý đã được nêu trên, có 316 con mèo đã được lấy mẫu phân tích [13]. Kết quả PCR cho thấy không có con mèo nào dương tính với SARS-CoV-2 và có 5,8% số con mèo được phát hiện có tồn tại kháng thể trung hòa virus trong huyết thanh ở mức đo được. Tương tự ở chó, suy luận được đưa ra là do loài mèo có khả năng đào thải virus trong thời gian ngắn.

    Có những kết luận gì đã được đưa ra về khả năng lây nhiễm SAR-CoV-2 ở chó hay mèo?

    Với kết quả của các nghiên cứu đã được thực hiện, sự nhiễm SARS-CoV-2 ở chó, mèo từ các báo cáo thực nghiệm đã được xác nhận. Tuy nhiên, cho đến nay chưa có báo cáo nào về việc vật nuôi  lây truyền virus sang người và khả năng lây truyền virus này từ người sang vật nuôi là rất thấp, với hệ số lây nhiễm cơ bản nhỏ hơn 1 [18].

    Ngoài chó và mèo, khả năng nhiễm SARS-CoV-2 ở các loài vật nuôi khác như thế nào?

    Kết quả lây nhiễm SARS-CoV-2 trong phòng thí nghiệm cho thấy ở lợn và gà không có khả năng nhiễm chủng virus này khi các mẫu xét nghiệm đều âm tính sau khi các con vật này được gây nhiễm qua đường mũi [19]. Bên cạnh đó, vào tháng tư năm 2020, hai trang trại chồn hương tại Hà Lan đã được ghi nhận bùng phát sự lây nhiễm SARS-CoV-2 [20]. Từ đó cho thấy, khả năng nhiễm chủng virus này là khác nhau ở những loài động vật khác nhau. Các thông tin về sự lây nhiễm ở các loài vật nuôi trong nhà lẫn ở trang trại được tổng hợp trong Bảng 1.

    Những loài động vật hoang dã nào có khả năng nhiễm SARS-CoV-2?

    Chuột hamster, khỉ rhesus, khỉ đuôi dài, khỉ xanh châu Phi là những loài có khả năng nhiễm SARS-CoV-2 trong môi trường phòng thí nghiệm [21]. Trong môi trường tự nhiên, sự nhiễm chủng virus này đã được ghi nhận ở các cá thể hổ Malayan, sư tử châu Phi và hổ Siberia tại một vườn thú ở Mỹ [17]. Các thông tin về sự lây nhiễm ở các loài động vật hoang dã được nêu trong Bảng 1.

    Bảng 1. Thông tin về khả năng lây nhiễm SARS-CoV-2 của các loài động vật (dữ liệu từ Tổ chức Thú y Thế giới) [22].

    Loài Loại lây nhiễm (trong tự nhiên/ trong phòng thí ngiệm) Khả năng nhiễm (không/rất thấp/thấp/trung bình/cao) Dấu hiệu lâm sàng Khả năng lây lan
    Vật nuôi
    Mèo nhà Tự nhiên và trong phòng thí nghiệm Cao Có (nhưng không xuất hiện ở tất cả các ca) Có, giữa những cá thể cùng loài
    Chuột hamster Syrian (Mesocricetus

    auratus)

    Trong phòng thí nghiệm Cao Có (từ không đến rất nhẹ ở một số ca, tùy thuộc vào độ tuổi) Có, giữa những cá thể cùng loài
    Chó Tự nhiên và trong phòng thí nghiệm Thấp Có (nhưng không xuất hiện ở tất cả các ca) Không
    Vật nuôi trang trại
    Chồn Mỹ (Neovison vison) Tự nhiên và trong phòng thí nghiệm Cao Có (ở một số ca nhiễm) Có, giữa những cá thể chồn và từ chồn sang người)
    Chồn hương Tự nhiên và trong phòng thí nghiệm Cao Có (ở một số ít ca) Có, giữa những cá thể cùng loài
    Lửng chó (Nyctereutes procyonoides) Trong phòng thí nghiệm Cao Không Có, giữa những cá thể cùng loài
    Thỏ (thỏ trắng New Zealand, Oryctolagus cuniculus) Trong phòng thí nghiệm Trung bình Không Không
    Lợn (lợn lai Mỹ Yorkshire, Sus scrofa) Trong phòng thí nghiệm Rất thấp Không Không
    Bò nhà (Bos taurus) Trong phòng thí nghiệm Rất thấp Không Không
    Gia cầm (gà, vịt và gà tây) Trong phòng thí nghiệm Không Không Không
    Động vật hoang dã
    Mèo lớn (hổ, sư tử, báo tuyết và báo sử tử) Tự nhiên Cao Có, ở hầu hết các ca Có, giữa các loài động vật
    Dơi ăn quả Ai Cập (Rousettus

    aegyptiacus)

    Trong phòng thí nghiệm Cao Không Có, giữa các các thể cùng loài
    Khỉ đột (Gorilla gorilla) Tự nhiên Cao
    Hươu đuôi trắng (Odocoileus virginianus) Trong phòng thí nghiệm Cao Không Có, giữa các cá thể cùng loài
    Khỉ đuôi sóc (Callithrix jacchus) Trong phòng thí nghiệm Cao Không Không
    Khỉ macaque (Macaca fascicularisMacaca mulatta) Trong phòng thí nghiệm Cao Có (từ không đến nặng ở một số ca)
    Rái cá vuốt bé châu Á (Aonyx cinereus) Tự nhiên Cao ?
    Chuột đồng (Myodes

    glareolus)

    Trong phòng thí nghiệm Trung bình Không Không
    Chuột nhắc rừng Bắc Mỹ (Peromyscus

    maniculatus)

    Trong phòng thí nghiệm Cao Không Có, giữa các cá thể chuột nhắc rừng

     

    Tài liệu tham khảo

    [1]      Abdel-Moneim A. S. et al. (2020), “Evidence for SARS-CoV-2 Infection of Animal Hosts, Pathogens. 9 (7).

    [2]      Newman A. et al. (2020), “First Reported Cases of SARS-CoV-2 Infection in Companion Animals – New York, March-April 2020, MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 69 (23), pp. 710-713.

    [3]      Sit T. H. C. et al. (2020), “Infection of dogs with SARS-CoV-2, Nature. 586 (7831), pp. 776-778.

    [4]      WHO (World Health Organization), “WHO Director-General’s Opening Remarks at the Media Briefing on COVID-19 (17/3/2020), truy cập tại: https://www.who.int/director-general/speeches/detail/who-director-general-s-opening-remarks-at-the-media-briefing-on-covid-19—11-march-2020.

    [5]      Zhou P. et al. (2020), “A pneumonia outbreak associated with a new coronavirus of probable bat origin, Nature. 579 (7798), pp. 270-273.

    [6]      Zhang T. et al. (2020), “Probable Pangolin Origin of SARS-CoV-2 Associated with the COVID-19 Outbreak, Curr Biol. 30 (7), pp. 1346-1351.e1342.

    [7]      de Morais H. A. et al. (2020), “Natural Infection by SARS-CoV-2 in Companion Animals: A Review of Case Reports and Current Evidence of Their Role in the Epidemiology of COVID-19, Frontiers in Veterinary Science. 7, pp. 823.

    [8]      OIE (World Organization for Animal Health), “SARS-CoV-2 Positive Test Results in Dogs in Hong Kong: Follow-Up Report No.1 (09/3/2020), truy cập tại: https://www.oie.int/wahis_2/public/wahid.php/Reviewreport/Review?page_refer=MapFullEventReport&reportid=33546.

    [9]      OIE (World Organization for Animal Health), “Immediate Notification (Second H.K. Dog, 20-03-2020) (20/3/2020), truy cập tại: https://www.oie.int/wahis_2/public/wahid.php/Reviewreport/Review?reportid=33684.

    [10]    AVMA (American Veterinary Medical Association), “SARS-CoV-2 in Animals, truy cập tại: https://www.avma.org/resources-tools/animal-health-and-welfare/covid-19/sars-cov-2-animals-including-pets.

    [11]    “Exclusive: Buddy, First Dog to Test Positive for COVID-19 in the U.S.,Has Died, truy cập tại: https://www.nationalgeographic.com/animals/2020/07/first-dog-to-test-positive-for-covid-in-us-dies/.

    [12]    Shi J. et al. (2020), “Susceptibility of ferrets, cats, dogs, and other domesticated animals to SARS-coronavirus 2, Science. 368 (6494), pp. 1016-1020.

    [13]    Patterson E. I. et al. (2020), “Evidence of exposure to SARS-CoV-2 in cats and dogs from households in Italy, Nature Communications. 11 (1), pp. 6231.

    [14]    OIE (World Organization for Animal Health), “Information Provided by the National Veterinary Services of Belgium (28/3/2020), truy cập.

    [15]    CDC (Centers for Disease Control and Prevention), “Confirmation of COVID 19 in Two Pet Cats in New York (2020), truy cập.

    [16]    Sailleau C. et al. (2020), “First detection and genome sequencing of SARS‐CoV‐2 in an infected cat in France, Transboundary and Emerging Diseases. 67.

    [17]    USDA APHIS, “Confirmed Cases of SARS-CoV-2 in Animals in the United States, truy cập tại: https://www.aphis.usda.gov/aphis/ourfocus/animalhealth/sa_one_health/sars-cov-2-animals-us

    [18]    Temmam S. et al. (2020), “Absence of SARS-CoV-2 infection in cats and dogs in close contact with a cluster of COVID-19 patients in a veterinary campus, One Health. 10, pp. 100164.

    [19]    Schlottau K. et al. (2020), “SARS-CoV-2 in fruit bats, ferrets, pigs, and chickens: an experimental transmission study, The Lancet Microbe. 1 (5), pp. e218-e225.

    [20]    Oreshkova N. et al. (2020), “SARS-CoV-2 infection in farmed minks, the Netherlands, April and May 2020, Euro Surveill. 25 (23).

    [21]    de Morais H. A. et al. (2020), “Natural Infection by SARS-CoV-2 in Companion Animals: A Review of Case Reports and Current Evidence of Their Role in the Epidemiology of COVID-19, Frontiers in Veterinary Science. 7 (823).

    [22]    OIE (World Organization for Animal Health), “Infection with SARS-CoV-2 in animals (Cập nhật: 5/2021), truy cập tại: https://www.oie.int/app/uploads/2021/05/en-factsheet-sars-cov-2.pdf.

    Bài viết khác

    BÌNH LUẬN

    Vui lòng nhập bình luận của bạn
    Vui lòng nhập tên của bạn ở đây